Survival Tips for the Parawls

Hmeichhia te aia mipa kan laktlak loh na thin riau chu inchhung sekrek khawih leh ilo fahran ah hian kan taima lo tlangpui zawk thin. Chhungte thlazar hnuaia awm lai hi chuan langsar takin a langchhuak lem lova, amaherawhchu mahni a tlat hran a ngaih hunah tak hian hei hi a langchhuak ta thin a ni. Zirna avang emaw, hnathawhna avangin emaw han parawl chang hi awm lo thei lo a ni a, chu hun a lo thlen hunah chuan engtin nge i hmachhawn ang? Nge tunah pawh a hmachhawn dan tur i mamawh reng tawh zawk? I chhanna chu khawvel mithiam hrang hrang te rawn lem lovin han tarlang dawn ta ila –

1. Chawhmeh siam tur i hrelo maw? Artui a awm alawm. Zing i thawh veleh a ‘a kan nge a chum ka duh zawk ang aw’ ti rilru reng tur chu i nilo. Artui hi a siam dan chi hrang hrang sawm (10) tal thiam tum ang che. A chhum te, a kan te, a chhum leh kan chawhpawlh te, a bai te, a bawl te, a chhum tui hang hawp te, tomato nena kan te, a tam lutuk. Parawl te tan hian artui hi a awm lo ang tih hi a hlauhawm asin.

2. I awmna hmun chu khawi lai pawh ni se, thian hmeichhe bengvar leh fel tak tak thian ah siam thuai i tum tur a ni. Chhuat nawh, hmunphiah, in suk, inchhung sekrek khawih tur chi hrang hrang i ngah viau hunah chaw ei ah i sawm tur a ni a, mahse pakhat chauh i sawm tur a ni lo (Pakhat chauh i sawm chuan a zak thei, a hman reng chung pawhin hmanlo tiin chhuanlam fahrah te te a siam mai ang) pahnih pathum tal i sawm anga. Tichuan, chaw ei tura i sawm hunah an lo kal veleh hmun phiah tumin hmuhphiah i ban nghal chawt anga. “Khawi lo phiat duh suh, kan lo ti ang,” an ti vat anga. Chutiang zelin, chhuat nawh tumin bucket ah tui i chawi chhuak anga, chhuatnawhna nen i in tintuah laiin an lo chhuhsak leh vat mai ang che. Chumi chhung chuan nangin eirawng bawl i lo vil pah anga, a fel zung zung mai ang. 

3. Eirawngbawl peih vakloh ni te hi awmlo theilo a ni a, chung hun atan chuan i thiante nupui/pasal fanau neia awm tawh hmelhriat thuai thuai i tum bawk ang. (A awmzia berah chuan thian a tam thei ang ber siam tum ang che, chutah chuan mamawh huna belh tur chi i thliar hrang zung zung tur a ni.) Eirawngbawl i peih vakloh ni chuan sa Kg-1 han lei thawr phawt mai la, eirawngbawl hun lai velin an in a leng pahin i khai lut tur a ni. “Kha i bazar elaw?” an lo ti anga, “Aaa, bazar em em love. Hei sa te ka lei ve mai mai a. E taka, la thren ta che u, Kg 1 tawp hi chu ka ei seng teuhlo mai. Kha ka thren ang che u,” i han ti anga. Anni lah chuan, “A ngai lo a ngai lo, a hrim hrimin i va lei hnem ve, mahni a ei tur te chu,” an ti leh anga. “Kg 1 tal lei chuan a tui tham tak tak si lova, kha la thren rawh u, ka siam pawhin ka ei seng lovang a, paih leh tur mai mai,” i ti anga. Chutah tak chuan chhanna duhawm i dawng tawh ang. “Hetah siam law law ila, ei ve nghal la a ni mai alawm,” an ti anga. I hnial der vel anga, mahse hmanhmawh miah si lovin i thu khawmuang vel anga, zawi hmel deuhin. “Ei ve tak tak rawh, i lo ei khat em kha,” tih pahin an siam zui anga. An fate i lo chhaih der vel mai mai tawh ang.

4. Thiante nupui te hi biak that em em tur an ni a, an movie en duh zawng etc leh an titi duhzawng te i hriatsak tur a ni a. I lama i tan ngheh tir poh leh chawhmeh an suah zing che a ni mai. Chu mai bakah, insuk tenau leh ilo fahran ah pawh an lo kep reng zel thei ang che. Insawi khawngaihthlak deuh reuh te pawh a ngai thin ania. Pawi ti reng reng suh, it’s all about survival. 

5. A tira kan sawi thian siam tam a pawimawh kan tih kha. Eng hunah pawh an chhungte innei tih vel awm thei thut thut reng a ni a, chung hunah chuan “Inkhawm naa i rawn tel hman loh pawhin chaw tal chu i rawn ei dawn nia,” an han ti anga. Nang pawhin hnial hlek lovin “Ni e, inkhawm chu kan hman hmel si loh a, chaw tal chu rawn ei kan tum dawn nia,” tiin sa free chu i chhim thei ang. Parawl tan chuan eirawngbawl issue hi thil peihawmloh ber pawl a ni thin si a. 

6. Broke deuh chuan (Zirlai nih laiin broke a awl lehzual) nilenga mut mai tur. Thim hnu a thawh a, chaw vawikhat chauh ei pawhin a nun theih a ni.

7. Chaw hi vawikhat chhum hian ni 2 vel rin theih tur hisap a chhum tur a ni a, a tawp lamah a rum viau tawh chuan kan leh daih mai tur. 

8. Zanah ruah a sur a, current a awm bawk silo. Khawhar deuh ngawih ngawih in inhriatna i neih chuan mombati kha han chhi la, naupan laia rannung lo thlawk lut apiang kan han rawh kual vel a, experiment chi hrang hrang kan beih ang chi khan a la in awm tlei theih fu. Naupan lai aiin kan ngaihtuahna a thui tawh zawk a, a hlawk thlak zawk bawk. 

9. Haw zen zen loh tur a ni a, chhungten min ngaih tawpah haw tur a ni. Chutiangah chuan chawhmeh tui tha tha min lo hlui ta thin a, duat pawh min duat deuh. 

10. Tlangval parawl tan hei hi kan thenawmpa min hrilh a ni a, hman tangkai ngei ngei tur. Engpawhnise, jeans kekawr leh kamis i lei anga. Lukhumparh leh sunglass mawi ve tak i lei bawk tur a ni a, chutianga i inthuam tawh chuan i wallet ah i hman tur pawh ni lem lovin cheng 500/1000 note hi 2/3 ah tel ngei ngei bawk tur a ni a. Dawra kuhva lek i lei dawn pawhin an hmuh ngei tura keu lan deuh chhen tur a ni a, thla khat hnu velah chuan kan luck tawh em em mai zel a ni, a ti. Tak tak ni maw?